Ngay từ những lớp huấn luyện chính trị đầu tiên trong giai đoạn 1925 - 1927 để đào tạo những “hạt giống đỏ” của cách mạng Việt Nam, Hồ Chí Minh đã đặt lên trước hết bài giảng về tư cách của một người cách mạng. 23 tiêu chí để xác định tư cách của một người cách mạng được thể hiện thông qua ba mối quan hệ với mình, với người, với việc, về cơ bản chính là những chuẩn mực đạo đức của một người cán bộ cách mạng, như: Cần kiệm. Hòa mà không tư. Cả quyết sửa lỗi mình... Nhẫn nại (chịu khó)... Vị công vong tư. Không hiếu danh, không kiêu ngạo. Nói thì phải làm. Giữ chủ nghĩa cho vững. Hy sinh... Khoan thứ... Dũng cảm. Phục tùng đoàn thể...(1)
Trong tác phẩm Sửa đổi lối làm việc (1947) - tác phẩm chứa đựng những quan điểm hết sức quý giá về công tác xây dựng Đảng trong điều kiện Đảng cầm quyền, Hồ Chí Minh đã đặt tên phần III là Tư cách và đạo đức cách mạng. Đó trước hết là 12 điều tư cách của một đảng chân chính cách mạng, trong đó chủ yếu là về lĩnh vực đạo đức và tiêu chí đầu tiên đã thể hiện rõ điều này: “Đảng không phải là một tổ chức để làm quan phát tài. Nó phải làm tròn nhiệm vụ giải phóng dân tộc, làm cho Tổ quốc giàu mạnh, đồng bào sung sướng”(2).
Tiết mục văn nghệ tại Lễ trao Giải thưởng “Sáng tác, quảng bá tác phẩm văn học, nghệ thuật,
báo chí về chủ đề học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” đợt I (2016-2018). Ảnh: ĐĂNG KHOA
Đồng thời, trong phần III của tác phẩm, Hồ Chí Minh cũng xác định tư cách của một người cán bộ, đảng viên chân chính khi chỉ rõ: “Người đảng viên, người cán bộ tốt muốn trở nên người cách mạng chân chính, không có gì là khó cả. Điều đó hoàn toàn do lòng mình mà ra. Lòng mình chỉ biết vì Đảng, vì Tổ quốc, vì đồng bào thì mình sẽ tiến đến chỗ chí công vô tư. Mình đã chí công vô tư thì khuyết điểm sẽ càng ngày càng ít, mà những tính tốt như sau, ngày càng thêm. Nói tóm tắt, tính tốt ấy gồm có năm điều: nhân, nghĩa, trí, dũng, liêm”(3).
Trong tác phẩm Đạo đức cách mạng (1958) - tác phẩm chứa đựng tập trung tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng nói chung, tư tưởng xây dựng Đảng về đạo đức nói riêng, Người xác định: “Nói tóm tắt, thì đạo đức cách mạng là: Quyết tâm suốt đời đấu tranh cho Đảng, cho cách mạng. Đó là điều chủ chốt nhất”(4).
Trong Di chúc dặn lại toàn Đảng, toàn dân những điều tâm huyết trước khi qua đời, Hồ Chí Minh nhắn nhủ: “Đảng ta là một đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân”(5).
Trong sự nghiệp đổi mới hiện nay, công tác xây dựng Đảng được Đảng xác định là nhiệm vụ then chốt. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng (tháng 1-2016) đã quyết định nhấn mạnh và bổ sung vào công tác xây dựng Đảng nội dung xây dựng Đảng về đạo đức. Vận dụng tư tưởng xây dựng Đảng về đạo đức của Chủ tịch Hồ Chí Minh vào công tác xây dựng Đảng hiện nay cần phải nhấn mạnh ba điểm chủ yếu sau:
Thứ nhất, cần phải nhận thức rõ tầm quan trọng của việc xây dựng Đảng về đạo đức.
Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Cũng như sông thì có nguồn mới có nước, không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân” (6).
Trong điều kiện hiện nay, xây dựng Đảng về đạo đức sẽ giúp tạo nên nguồn sức mạnh nội sinh, yếu tố gốc rễ trong Đảng và mỗi đảng viên. Khi mỗi đảng viên và toàn Đảng thực hành đạo đức trong sáng, đặt lợi ích của đất nước, của dân tộc lên trên hết, trước hết, sẽ tạo thành sức mạnh tổng hợp, thống nhất của toàn Đảng trong tổ chức, lãnh đạo sự nghiệp cách mạng, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ cách mạng đặt ra.
Cùng với đó, khi xây dựng Đảng về đạo đức được chú trọng, Đảng cũng được tăng cường nền tảng sức mạnh để chiến thắng những mối đe dọa đến từ cả bên trong và bên ngoài. Âm mưu “diễn biến hòa bình” của các thế lực phản động dù có tinh vi, nguy hiểm, nhưng cũng không thể phát huy tác dụng chừng nào cơ thể Đảng trong sạch, vững mạnh.
Thứ hai, chú trọng giáo dục các chuẩn mực đạo đức của Đảng và cán bộ, đảng viên. Sinh thời, Hồ Chí Minh rất chú trọng giáo dục các chuẩn mực đạo đức cho Đảng và mỗi cán bộ, đảng viên. Trong sự nghiệp đổi mới hiện nay, trước hết cần phải tập trung giáo dục các chuẩn mực đạo đức sau:
Một là, đạo đức trung với nước, trung với Đảng, đặt lợi ích của Đảng, của dân tộc lên trên hết. Là những người con ưu tú của dân tộc, ra đời từ dân tộc, Đảng trước hết phải là tổ chức của những người yêu nước. Đồng thời, mục tiêu, lý tưởng của Đảng là phục vụ dân tộc, Đảng là đội tiên phong của giai cấp và toàn thể dân tộc, đại biểu trung thành cho lợi ích của giai cấp và dân tộc, ngoài lợi ích của giai cấp và dân tộc, Đảng không có lợi ích nào khác. Vì thế, trung với nước và trung với Đảng thống nhất với nhau.
Hai là, đạo đức cần kiệm liêm chính, chí công vô tư. Đây là một chuẩn mực đạo đức được Hồ Chí Minh đặc biệt coi trọng, là phẩm chất “người” của mỗi cán bộ, đảng viên. Trong điều kiện hiện nay, đòi hỏi các cán bộ, đảng viên - những người được giao nắm ít nhiều quyền lực và các nguồn phân bổ lợi ích phải là những tấm gương sáng trong lao động sản xuất và thực hành tiết kiệm. Vì vậy, cần kiệm liêm chính, chí công vô tư có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với mỗi cán bộ, đảng viên và thường được người dân rất chú ý trong thời gian vừa qua.
Ba là, đạo đức gắn bó mật thiết với nhân dân. Đây chính là cội nguồn sức mạnh của Đảng. Trong những năm tháng Đảng hoạt động bí mật, dù Đảng bị chính quyền thực dân phong kiến khủng bố, đàn áp tàn bạo, nhưng vẫn phát triển không ngừng, chính là bởi đã gắn bó mật thiết với nhân dân, được nhân dân che chở, giúp đỡ. Tuy nhiên, khi Đảng trở thành Đảng cầm quyền, nguy cơ quan liêu hóa, xa dân, coi thường dân dễ xảy ra.
Thứ ba, quán triệt và thực hiện đúng các nguyên tắc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức. Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ ra những nguyên tắc cơ bản chỉ đạo quá trình tu dưỡng, rèn luyện đạo đức. Đó là các nguyên tắc nói đi đôi với làm, phải nêu gương đạo đức; phải tu dưỡng đạo đức suốt đời; kết hợp giữa xây dựng đạo đức cách mạng với đấu tranh chống những hiện tượng phi đạo đức. Trong tình hình hiện nay, thực hiện nghiêm những nguyên tắc này sẽ góp phần khắc phục tình trạng suy thoái về đạo đức, lối sống trong một bộ phận cán bộ, đảng viên và người dân, đồng thời cũng khắc phục những biểu hiện hình thức trong việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh thời gian qua.
Thứ tư, gắn kết xây dựng Đảng về đạo đức với các nội dung xây dựng Đảng về tư tưởng, chính trị và tổ chức.
Xây dựng Đảng về đạo đức là một nội dung trong các nội dung xây dựng Đảng, cùng với các nội dung khác là xây dựng Đảng về tư tưởng, xây dựng Đảng về chính trị, xây dựng Đảng về tổ chức tạo thành tổng thể nội dung công tác xây dựng Đảng. Đó vừa là sự kế thừa, vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh, vừa là đòi hỏi của thực tiễn cách mạng
Việt Nam hiện nay.